Ken je dat gevoel? Je ziet iets gebeuren dat niet klopt.
Iemand doet iets wat echt niet door de beugel kan. Je hoort iets wat tegen alle logica of eerlijkheid ingaat. En omdat je een sterk rechtvaardigheidsgevoel hebt—omdat je niet zomaar wegkijkt—zeg je er iets van.
Niet om iemand af te breken, niet om te zeuren, maar gewoon omdat het niet klopt.
Het is als een innerlijke drang die je niet kunt negeren.
Je voelt dat je iets moet zeggen. Misschien is het klein, misschien groot, maar de situatie voelt verkeerd en dat kan je niet onopgemerkt laten.
En dus breng je de waarheid in de openbaarheid. Maar wat gebeurt er dan?
Niet de persoon die de fout maakte krijgt de kritiek, maar jij.
Jij bent ineens degene die “beter had moeten zwijgen.” Jij bent de lastige, de zeurpiet, degene die zich ‘er niet mee had moeten bemoeien’.
In plaats van dat degene die de fout maakte verantwoordelijkheid neemt, wordt jij aangewezen als de schuldige, als degene die het probleem heeft veroorzaakt.
Het voelt als een klap in je gezicht. Jij hebt niets verkeerd gedaan, jij hebt alleen gezegd wat er mis was.
Ik ben dit zo vaak tegengekomen dat ik me soms afvroeg: Waar ben ik dan fout? Had ik mijn mond moeten houden?
Maar telkens wanneer ik er rationeel over nadacht, kwam ik steeds bij dezelfde conclusie uit: Nee, ik ben niet fout. Ik ben gewoon eerlijk.
De psychologische kant: de onbewuste bescherming van fouten
Tijdens mijn zoektocht naar antwoorden op deze vragen las ik een boek dat me een dieper inzicht gaf.
Het boek ging over de psychologische mechanismen achter schaamte, schuld en eerlijkheid.
Het werd me ineens duidelijk waarom ik vaak in deze situaties terechtkwam.
De psycholoog in het boek beschreef hoe mensen zich vaak niet verantwoordelijk voelen voor hun fouten en dat ze de boodschapper van de waarheid als een bedreiging ervaren. Wanneer ze zich geconfronteerd voelen met hun onvolkomenheden, is het veel gemakkelijker om de boodschapper aan te vallen dan om naar hun eigen gedrag te kijken.
Dit kwam duidelijk naar voren in het werk van Brené Brown, een expert op het gebied van kwetsbaarheid en schaamte.
In haar boek De moed om te zijn wie je bent legt ze uit hoe mensen vaak defensief reageren wanneer ze geconfronteerd worden met hun eigen tekortkomingen.
Ze beschrijft hoe de persoon die aangesproken wordt zich aanvallend kan opstellen, niet omdat ze daadwerkelijk de schuldige zijn, maar omdat ze zich bedreigd voelen door de waarheid.
In plaats van te erkennen dat hun gedrag fout was, verschuiven ze de schuld naar degene die hen erop wijst.
Het werd me duidelijk dat ik niet in fout was. Mijn eerlijkheid werd gewoon niet goed ontvangen.
Het was niet mijn opmerking die het probleem was; het was de reactie van de ander op die opmerking die het ongemakkelijk maakte.
Het was de afweermechanisme van de ander die ervoor zorgde dat ik de schuld kreeg, niet omdat ik iets verkeerds had gezegd.
"Weet je wat de échte prijs is van niet eerlijk zijn? Dat je jezelf kwijtraakt."
De ongemakkelijke waarheid: waarom mensen niet houden van eerlijkheid
Eerlijkheid wordt vaak gezien als een bedreiging.
Mensen houden niet van de ongemakkelijke waarheid. Ze willen liever dat dingen onder het tapijt blijven, dat de status quo behouden blijft.
Wanneer jij degene bent die de vlek aanwijst, word je de lastige persoon.
Je wordt als een storende factor gezien, iemand die niet ‘in de pas’ loopt met de norm.
En ik begrijp het. De waarheid kan pijnlijk zijn.
Het kan mensen confronteren met hun eigen tekortkomingen, hun fouten of onvolkomenheden.
Maar dat maakt de waarheid niet minder waar. Het is een ongemakkelijke waarheid, maar wel de waarheid.
Het echte probleem is niet de persoon die de waarheid uitspreekt, maar degene die verantwoordelijk is voor het misdragen.
Toch is het een harde realiteit om te erkennen dat eerlijkheid niet altijd welkom is.
Het kan leiden tot conflicten, tot het verliezen van vrienden of relaties, of tot kritiek.
Soms wordt je zelfs uitgemaakt voor egoïstisch of onbeleefd, terwijl jij gewoon iets hebt benoemd dat eigenlijk voor zichzelf spreekt.
Wat je dan niet had kunnen doen, is zwijgen.
Wat gebeurt er als je zwijgt?
Ik heb me vaak afgevraagd of ik gewoon mijn mond had moeten houden. Had ik het niet moeten zeggen?
Had ik het moeten laten rusten, ook al wist ik dat het mis was?
Maar telkens als ik probeer mezelf in te houden, voel ik dat ik iets verlies.
Het voelt als zelfverraad, als ik iets moet accepteren wat ik diep van binnen niet kan goedkeuren.
Het voelt alsof ik mezelf moet verloochenen om anderen tevreden te stellen.
Ja, eerlijk zijn heeft zijn prijs.
Soms raakt het je relaties. Soms wordt er over je gepraat. Soms krijg je zelfs te horen dat je ‘te veel over jezelf praat’ of ‘te kritisch bent’. Het kan pijnlijk zijn.
Maar weet je wat de échte prijs is van niet eerlijk zijn?
Dat je jezelf kwijtraakt. Dat je gaat leven in de schaduw van je eigen waarheid, alleen maar om anderen niet te kwetsen of te confronteren.
"Mensen houden niet van de ongemakkelijke waarheid."
Te eerlijk, of gewoon niet hypocriet?
Er wordt vaak gezegd: “Eerlijkheid duurt het langst.”
Maar de praktijk toont soms een heel ander beeld: “Eerlijkheid wordt het hardst afgestraft.”
Toch weiger ik te veranderen.
Liever een paar vijanden omdat ik de waarheid zeg, dan een wereld vol neppe mensen die elkaar naar de mond praten.
Want uiteindelijk ben ik niet fout. Ik ben gewoon eerlijk.
En als dat een probleem is voor de wereld, dan zegt dat meer over de wereld dan over mij.
Als mijn eerlijkheid ongemak veroorzaakt, is dat niet mijn verantwoordelijkheid.
Ik ben geen schelm omdat ik zeg wat er niet klopt, ik ben geen hypocriet omdat ik weiger te zwijgen over dingen die niet kloppen.
Eerlijkheid is geen misdaad. De manier waarop anderen omgaan met de waarheid zegt alles over hen, niet over mij.
Dus ja, ik blijf zeggen wat ik zie.
En als dat een probleem is, dan ben ik bereid die prijs te betalen.
Want in het einde, is dat de enige manier waarop ik trouw kan blijven aan mezelf.
Reactie plaatsen
Reacties